معادن هر کشور از جمله سرمایه‌های طبیعی و پر ارزش یک منطقه به شمار می‌روند که این معادن در خود سنگ های معدنی کاربردی حاوی فلز و عناصر دیگر جای داده‌اند. هر کشوری بسته به نوع حرکت زمین و سایر شرایط محیط، سنگ‌هایی خاصی را دارا می‌باشد که استخراج این سنگ‌ها می‌تواند زمینه رشد صنایع دیگر و رشد اقتصادی یک کشور را فراهم آورد.
خوشبختانه ایران سرشار از مواد معدنی یا کانسنگ است که در نقاط مختلف کشور پراکنده‌شده‌اند. برخی از این مواد معدنی با روش استخراج رو باز و برخی با روش استخراج زیرزمینی از دل معادن خارج می‌شوند.
روش استخراج روباز مناسب مواد معدنی است که در نزدیکی پوسته زمین قرار گرفته و برای خارج کردن آن‌ها نیازی به حفاری نیست.
روش استخراج زیر زمینی هم مناسب معادنی است که در دل زمین قرار گرفته‌اند و برای دستیابی به مواد ارزشمند باید قسمتی از آن را منفجر و حفاری کنند.
بیش از شروع معرفی انواع سنگ های معدنی و کاربرد آن‌ها، بهتر است یک تعریف واضح از معدن و مواد معدنی را با هم مرور کنیم.
معدن به محلی گفته می‌شود که سنگ های معدنی ارزشمند حاوی فلز یا عناصر دیگر (سنگ معدنی) در آن انباشه شده و معمولا بر اساس نام کاشف یا منطقه، نامی به آن‌ها نسبت می‌دهند.
دسته بندی انواع سنگ های معدنی بر اساس کاربرد
سنگ های معدنی بر اساس عناصر تشکیل دهنده و کاربرد خود به سه دسته کلی تقسیم می‌شوند:
1.سنگهای فلزی دارای سه دسته آهنی ( نیکل و آهن ) ، غیرآهنی ( روی و آلومینیوم) و سنگهای گرانبها ( مانند طلا، نقره)
- سنگهای غیر فلزی شامل پتاس، نمک، میکا و…
- سنگهای آلی شامل ذغال و…
دسته بندی انواع سنگ های معدنی بر اساس خواص شیمیایی
مواد معدنی بر حسب خواص شیمیایی خود در دو دسته کانی‌های سیلیکاته و کانی‌های غیر سیلیکاته جای می‌گیرند. در صورتی که یک ماده معدنی حاوی سیلیس باشد به آن سیلیکاته و در صورت که فاقد سیلیس باشد به آن کانی غیر سیلیکاته گفته می‌شود.
–کانی سیلیکاته:
کانی‌هایی مانند کوارتز، میکا، گرونا و … در این دسته قرار گرفته و پوسته زمین به دلیل وجود سیلیس در ترکیبات خود، جز کانی‌های سیلیکاته به شمار می‌رود.
–کانی غیر سیلیکاته:
باریت، دولومیت، مالاکیت، فیروزه، فلوریت، هماتیت، کرومیت، مگنتیت و هر سنگ دیگری که فاقد سیلیس است، در رده کانی غیر سیلیکاته دسته بندی می‌شود.
کاربرد سنگ های معدنی
بر طبق صحبت کارشناسان معدن و استادان دانشگاه، تاریخچه استفاده از مواد معدنی و کانی‌ها به هزاران سال پیش بازمی‌گردد. سنگهای معدنی به طور کلی دارای خواص درمانی، مغناطیسی، زیبایی، دارویی و … هستند. تمدن‌های اولیه شکل گرفته بر روی زمین، متوجه خواص و ویژگی‌های خاص سنگهای معدنی شده بودند و با گذشت زمان، خواص درمانی برخی از آن‌ها مورد توجه قرار گرفت.
هم‌چنین سنگ های معدنی در تزئینات ساختمان هم مورد استفاده قرار می‌گیرند. استفاده از سنگ مرمر در نما و کف یک ساختمان می‌تواند حس بسیار خوبی در ساکنین ایجاد نماید.
از گذشته تا به امروز از انواع سنگهای معدنی مانند مرمر برای زیبایی نمای خانه و محیط داخلی استفاده می‌شد و حتی ساختمان‌های بزرگ مانند مساجد را نیز با کمک سنگهای معدنی تزئین می‌کردند. بیشتر ظروفی که در طول روز از آن‌ها استفاده می‌کنیم با کمک مواد معدنی تهیه شده‌اند مانند ظروف مسی یا ظروف چدن.
از سنگ های معدنی گرانبها مانند طلا و نقره برای ساخت جواهرات کمک می‌گیرند و فیروزه هم از جمله سنگهای معدنی است که در کنار شکل ظاهری زیبا، خواص درمانی دارد. سنگ فیروزه یکی از سنگهای معدنی ارزشمند است که از مصر باستان تا به امروز مورد استقبال مردم قرار گرفته است.
سنگ فیروزه معمولا در رنگ‌های بین آبی تا سبز پیدا شده و برای جواهرات و تزئین برخی وسایل از آن کمک می‌گیرند. در گذشته از فیروزه برای تزئین سقف مکان‌های مقدس استفاده می‌شد.
نحوه استخراج مواد معدنی
برای استخراج مواد معدنی باید مراحل مختلفی طی شود و سود آور بودن پروژه استخراج تایید گردد.
در قدم اول مناطقی را شناسایی می‌کنند که پتانسیل وجود مواد معدنی و سنگهای ارزشمند را دارند؛ سپس با کمک تصاویر ماهواره‌ای و اطلاعات محیطی از وجود ماده معدنی در آن منطقه مطمئن می‌شوند.
پس از تایید وجود معدن در یک نقطه، محاسبات لازم توسط مهندسین معدن صورت می‌گیرد و رتبه ماده معدنی هم مشخص می‌شود.
در صورتی که سود آن معدن با توجه به ارزش سنگ معدنی و هزینه اولیه استخراج، سازگاری داشته باشد عملیات آغاز می‌شود.
تجهیزات و امکانات مختلفی در نزدیکی معدن قرار می‌گیرند تا مهندسین بتوانند با توجه به محاسبات دقیق خود، ماده معدنی را از دل زمین خارج کنند. پس از استخراج ماده معدنی آن‌ها را به خط فرآوری می‌فرستند تا ناخالصی‌ها گرفته شده و اندازه آن‌ها کوچک‌تر شوند.
با کوچک کردن سنگهای معدنی، آماده استفاده در صنایع دیگر می‌شوند. پس از به اتمام رسیدن تمامی این مراحل، آن منطقه را به حالت قبل درمی‌آورند تا آن قسمت زمین مورد استفاده سایرین قرار گیرد.
تجارت سنگهای معدنی بازار پر رونقی دارد و در سراسر دنیا، کشورهای مختلفی برای تامین مواد اولیه کارخانجات خود ملزم به خرید این سنگهای معدنی هستند. قیمت برخی از این سنگ‌ها توسط سازمان‌های خاص و قیمت برخی توسط توافق خریدار و فروشنده تعیین می‌گردد.
