سنگ گرانیت یا سنگ خارا نوعی سنگ آذرین است که آن را به عنوان مقاوم‌ترین سنگ می‌شناسیم. سنگ گرانیت چیست و چه عاملی منجر به مقاومت بالای این سنگ میشود؟ در این مقاله می‌خواهیم با بررسی ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی گرانیت به دلیل مقاومت بالای این سنگ پی ببریم. گرانیت به شدت در برابر سایش، فشار، اسید و وزن مقاوم است و به دلیل همین ویژگی‌ها کاربردهای متعددی در ساخت و ساز دارد.
سنگ گرانیت چیست؟
سنگ گرانیت یک سنگ آذرین با رنگ‌های روشن است که به عنوان مستحکم‌ترین سنگ طبیعی شناخته میشود. ذرات موجود در بافت سنگ گرانیت به اندازه‌ای درشت هستند که با چشم غیر مسلح می‌توانید اجزای سازنده سنگ را مشاهده کنید.
نحوه تشکیل سنگ گرانیت
مواد مذاب از لایه‌های عمیق زمین می‌جوشند و سعی می‌کنند خود را به سطح زمین برسانند؛ اما اگر موفق به انجام این کار نشوند به آرامی سرد شده و اندکی پایین‌تر از سطح زمین کریستالی شده و تبدیل به سنگ گرانیت می‌شوند. هر اندازه ماگما با سرعت کمتری سرد شود، کریستال‌های موجود در گرانیت بزرگتر خواهند بود.
در موارد خاصی ممکن است کریستال‌های موجود در گرانیت تا 5 سانتی‌متر قطر داشته باشند. معمولا گرانیت در محل تلاقی قاره‌ها و صفحه‌های اقیانوسی تشکیل میشود؛ نکته جالب توجه اینکه گرانیت‌ها در نزدیکی سطح زمین سرد می‌شوند و به همین دلیل تحت تاثیر فرسایش رسوبی قرار می‌گیرند.
انواع سنگ گرانیت
سنگ گرانیت با توجه به نوع شکل‌گیری در طبیعت به انواع متفاوتی تقسیم میشود:
. سنگ‌هایی که در نتیجه فرآیند دگرگونی به گرانیت تبدیل می‌شوند
. سنگ‌هایی که در نتیجه نفوذ ماگمای مایع به بافت دیگر سنگ‌ها به گرانیت تبدیل می‌شوند
. سنگ‌هایی که در نتیجه آب گرمایی به گرانیت بدل می‌شوند
گرانیت از چه موادی تشکیل شده است؟
بخش عمده سنگ گرانیت را کوارتز و فلدسپات تشکیل می‌دهند. جالب است بدانید که تنها زمانی یک سنگ را گرانیت می‌نامیم که در ترکیبات آن حداقل ۲۰ درصد کوارتز به کار رفته باشد و بیش از ۲۰ درصد مواد معدنی تیره در آن وجود نداشته باشد. فلدسپات نوعی کانی بلورین است که از سیلیکات آلومینیم، سدیم، پتاسیم و کلسیم تشکیل شده و در سنگ‌های آذرین به وفور یافت میشود. البته در ترکیب سنگ گرانیت میکا، آمفیبول و دیگر مواد معدنی نیز یافت می‌شوند.
اگر گرانیت را زیر نور خورشید نگه دارید، به دلیل وجود میکا سنگ برق خواهد زد. در واقع تمام روزنه‌های چشمک‌زن ظریفی که در سطح سنگ گرانیت مشاهده می‌کنید، میکا هستند.
رنگ بندی سنگ گرانیت
ایجاد رنگ‌های قرمز، صورتی، خاکستری، سبز آبی، سیاه و سفید در گرانیت در واقع حاصل وجود مواد معدنی متفاوت در این سنگ و سرعت خنک شدن ماگما است.
سفید تا خاکستری:
سنگ گرانیت که بخش عمده آن کوارتز و فلدسپات باشد معمولاً به رنگ سفید یا خاکستری است.
وجود دیگر مواد معدنی منجر به ایجاد نقاط تیره و روشن در چنین سنگی میشود.
صورتی و قرمز:
در صورتی که در ترکیبات فلدسپار پتاسیک وجود داشته باشد، سنگ به دلیل وجود پتاسیم طیف رنگی یا تنالیته صورتی و قرمز به خود می‌گیرد.
با توجه به درصد فلدسپار پتاسیک موجود در سنگ تنالیته‌های صورتی تا قرمز متفاوت است.
سبز:
وجود مواد معدنی مانند کلریت منجر به بروز رنگ سبز در گرانیت میشود.
مواد معدنی معمولاً در گرانیت‌هایی یافت می‌شوند که تحت تاثیر فشار و حرارت بسیار بالا بوده‌اند. در ایران گرانیت سبز از معدن بیرجند استخراج میشود.
آبی:
رنگ آبی به واسطه وجود مواد معدنی مانند سودالیت و لازوریت یا همان لاجورد ایجاد میشود.
سیاه:
بیوتیت یا میکای سیاه و آمفیبول سیاه نیز عامل ایجاد رنگ سیاه در گرانیت هستند.
کم یا زیاد شدن این مواد معدنی در بافت سنگ منجر به تیره و روشن شدن سنگ خواهد شد. گرانیت نطنز ایران سیاه رنگ است.
تاثیر سرعت خنک شدن ماگما روی رنگ گرانیت
توجه داشته باشید که درصد وجود هر یک از این مواد معدنی در سنگ می‌تواند منجر به ایجاد تونالیته متفاوتی شود. از سوی دیگر سرعت سرد شدن ماگما نیز نقش زیادی روی رنگ سنگ خواهد داشت هر اندازه سنگ با سرعت کمتری خنک شود کریستال‌ها بزرگتر و رنگ روشن‌تر خواهد بود. در حالی که هر اندازه سنگ با سرعت بیشتری خنک شود. وجود مواد معدنی دیگر مانند آهن و منیزیم نیز می‌تواند منجر به ایجاد رنگ‌های متفاوتی در سنگ شود.
تمیز کردن سنگ گرانیت
گرانیت مقاوم‌ترین و بهترین انتخاب برای استفاده در آشپزخانه و کف فضاهای داخلی و خارجی است. در واقع محدودیتی برای استفاده از گرانیت وجود ندارد. اگر نحوه تمیز کردن سنگ گرانیت را بدانید به خوبی می‌توانید تا سال‌ها از جلوه باشکوه این سنگ لذت ببرید.
معادن سنگ گرانیت در ایران
در ایران معادن متفاوتی از سنگ گرانیت یافت میشود. شهرهای خرم دره، یزد، همدان، مشهد، نطنز، سنگ گرانیت سبز بیرجند، طوس، زنجان، گیلان و نهبندان برخی از معادن گرانیت ایران هستند.
بزرگترین معادن سنگ گرانیت در ایران عبارتند از:
- سنگ گرانیت مشکی نطنز:
سنگ گرانیت نطنز با رنگ تیره خود به شدت در برابر آب و فرسایش مقاوم است. در نطنز معادن متفاوتی از جمله معدن مولایی، حسینی، علیزاده و شفق سنگ گرانیت را استخراج می‌کنند.
- معدن گرانیت تویسرکان همدان:
شاید مرغوب‌ترین سنگ‌های گرانیت سیاه ایران از این معدن استخراج شوند. این سنگ به داشتن دانه‌های اشکی معروف است به صورت محدود استخراج میشود. خاصیت آینه‌ای این سنگ در کنار جذب آب پایین و مقاومت بالا، آن را برای استفاده در شرایط آب و هوایی متفاوت مناسب کرده است.
- معدن گرانیت زاهدان:
این سنگ با داشتن کریستال‌های خاکستری شبیه به گل پنبه و با تم رنگی روشن از پرطرفدارترین گرانیت‌های ایران بعد از گرانیت نطنز است.
- معدن گرانیت نهبندان:
گرانیتی که از این معدن استخراج میشود در سه نوع آستان، کرم و پرتقالی است و از واژه گل پنبه‌ای برای اشاره به آن استفاده میشود. این واژه برای اشاره به دانه بندی بزرگ سنگ‌های این معدن استفاده میشود. درصد آهن موجود در سنگ گرانیت نهبندان بالاست؛ به همین دلیل پیشنهاد میشود از این سنگ در محل‌هایی که در مجاورت آب هستند استفاده نشود.
شرایط مناسب برای ایجاد سنگ گرانیت
فرایند تولید گرانیت در طبیعت بسیار پیچیده است و شرایط باید به شکل خاصی مهیا باشد.
در ادامه شما را ویژگی‌های بستر مناسب برای تشکیل گرانیت در طبیعت آشنا می‌کنیم:
-دمای بالا
-فشار بالا
-سرعت خنک شدن
-آب
-سنگ فلسیک
